Nguyên tắc ba C: “Chất lượng – Công nghệ - Chuỗi giá trị” – chìa khóa của hội nhập

Năm 2016 với nhiều hy vọng mới. Khởi đầu là sự hình thành cộng đồng kinh tế Asean, rồi hiệp định TPP vừa được 12 nước ký kết,… Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng doanh nghiệp Việt Nam đã kịp chuẩn bị gì cho sân chơi mới. Có lẽ chưa phải tất cả các doanh nghiệp Việt Nam đều đã trải và đã thấm nguyên tắc 3C “Chất lượng – Công nghệ - Chuỗi giá trị” của thời hội nhập.

Có lần ngồi nói chuyện với một nữ doanh nhân từng đi lên với hai bàn tay trắng từ một hợp tác xã đan len gia công. Hiện giờ chị đã là chủ của 3 công ty hàng năm xuất khẩu hàng trăm triệu USD sản phẩm dệt len sang các thị trường Nhật và EU. Chị kể ngày xưa hợp tác xã của chị nhận len nguyên liệu về rồi giao cho các gia đình xã viên đan gia công, sản phẩm làm ra giao cho người ta xuất khẩu. Chị nói khi đó cực lắm, vừa làm vừa đi học thêm, đầu tắt mặt tối mà thu nhập của mình và các xã viên chẳng bao nhiêu. Mỗi đợt giao hàng khi khách hàng kiểm hàng xong, nhìn quá nửa hàng của mình bị loại do chất lượng sản phẩm không đồng đều, không đạt yêu cầu là lại rầu thúi ruột. Thời gian sau này các xã viên cũng không mặn mà với việc nhận hàng về đan gia công nữa do giá gia công bèo quá. Mỗi ngày cố gắng lắm thì mỗi người chỉ làm được 2 - 3 sản phẩm mà giá gia công thì chỉ có 15 - 20 ngàn một sản phẩm. Nếu không có cách tăng được thu nhập cho xã viên thì chẳng mấy nữa phải dẹp hợp tác xã. Muốn tăng thu nhập thì chỉ có cách là làm sao tăng được năng suất. Muốn vậy thì phải đầu tư máy móc thiết bị chứ chỉ làm thủ công như thế này thì làm sao tăng được năng suất. Nhưng biết tìm đâu ra vốn để đầu tư máy móc thiết bị bây giờ. Trăn trở và mày mò tìm hiểu, chị tự viết một bản dự án rồi đánh liều cầm đến gặp khách hàng người Nhật để trình bày. Không ngờ ông khách hàng lắng nghe chị và đề nghị chị để lại bản dự án chị viết để ông ấy xem kỹ lại và hứa sẽ trả lời sớm. Sau vài lần gặp nữa để thảo luận căn kẽ, chị đã thuyết phục được khách hàng bỏ vốn đầu tư thiết bị liên doanh cùng với chị mở nhà máy dệt len. Đến nay, ngoài công ty liên doanh với hệ thống thiết bị do khách hàng đầu tư ban đầu vẫn đang hoạt động tốt. Sau thành công ban đầu, biết thị trường Nhật vẫn còn có nhu cầu về sản phẩm này, chị thỏa thuận với đối tác tự đầu tư thêm một nhà máy sản xuất sản phẩm tương tự như của nhà máy liên doanh. Mới đây, chị quyết định đầu tư thêm một nhà máy nữa với công nghệ hiện đại hoàn chỉnh từ khâu thiết kế mẫu mã cho đến đóng gói sản phẩm để mở rộng cung cấp sang thị trường Châu Âu. Giờ thì các nhà máy của chị đã áp dụng một hệ thống quản lý chất lượng để đáp ứng được các yêu cầu khắt khe của khách hàng.

Theo kết quả khảo sát của một nghiên cứu* các doanh nghiệp ở Thành phố Hồ Chí Minh cho thấy có đến 52% các doanh nghiệp trong nước chưa áp dụng bất kỳ hệ thống quản lý chất lượng nào. Nếu không đổi mới công nghệ, có một hệ thống quản lý chất lượng hoàn chỉnh thì sản phẩm khó đủ tiêu chuẩn để thâm nhập thị trường TPP. Và có lẽ các doanh nghiệp của Việt Nam sẽ chỉ đi làm thuê ngay chính trên sân nhà và không thể tham gia được vào chuỗi giá trị toàn cầu.

* TS Huỳnh Thanh Điền (2015). Năng lực thâm nhập và chống đỡ của doanh nghiệp Việt Nam trong khối TPP.