Chân lý vô cùng đơn giản này, không đơn giản chút nào.

“Nhà nước của dân, do dân, vì dân” được nhắc đến hàng ngày.

Song trong cuộc sống hàng ngày còn cho thấy có biết bao nhiêu chuyện: Tham nhũng, tiêu cực, bất cập, quan liêu..., nền hành chính hiện hành đang được dân gian tặng cho cái tên “hành là chính”, công việc làm ăn của người dân còn bị biết bao nhiêu bất cập của việc thực thi luật pháp kìm hãm, những bất cập của nhiều chính sách cản trở, đời sống kinh tế còn quá nhiều vấn đề khó tiên liệu trước cho làm ăn lâu dài - trước hết là những vấn đề xuất phát từ luật pháp còn nhiều chồng chéo và không rành mạch; chất lượng của những phúc lợi từ dịch vụ công cũng như từ những dịch vụ xã hội khác mà người dân phải được hưởng nhìn chung thấp so với nhiều nước cùng trình độ phát triển như nước ta - đặc biệt là những vấn đề lớn trong giáo dục và y tế…

Những tầm cao mới (Ảnh Phạm Hải)

Trong nông nghiệp đang cộm lên vấn đề hạn điền, tình trạng khiếu kiện đất đai hiện nay… Vấn đề thời gian quyền sử dụng đất hết hạn vào năm 2013 mặc nhiên được kéo dài thêm 20 năm (theo cách giải thích mới của Điều 34 Nghị đin 181/2004 ngày 29/10/2004) lại đặt ra vấn đề quyền sở hữu đất đai chưa được luật pháp xác định rõ ràng, đẻ ra nhiều hậu quả rối ren. Gần đây lại rộ lên câu chuyện kết quả điều tra cho thấy hàng loạt doanh nghiệp mỗi năm phải chi dùng tới 1900 giờ làm việc riêng cho một việc nộp thuế.

Nền kinh tế đang tăng trưởng năng động, nhưng cũng đang đặt ra biết bao nhiêu vấn đề mới - từ chất lượng của tăng trưởng, chất lượng lực lượng lao động, đến những đòi hỏi bức bách về kết cấu hạ tầng, về quy hoạch phát triển, về năng lực quản lý... đất đai, năng lượng, nguồn nước… ngày càng khan hiếm, cạnh tranh kinh tế với thế giới bên ngoài ngày càng quyết liệt… thế nhưng phương hướng xử lý những vấn đề trọng đại này như thế nào? Huy động nguồn lực nào, phát huy trí tuệ và sự sáng tạo nào để giải quyết?

Còn nhiều vấn đề quan trọng liên quan mật thiết đến người dân, đến đời sống của đất nước không phải do dân quyết định, mà là do làm hộ, làm thay, - từ việc chọn người đại diện cho mình, đến những quyết sách lớn… - thể hiện rõ nhất qua vai trò, năng lực và quyền lực còn nhiều mặt hạn chế của Quốc hội, Hiến pháp chưa trở thành Luật tối thượng, vẫn chưa có toà án Hiến pháp. Trong những điều kiện như vậy đất nước đang có trong tay môi trường pháp lý, kinh tế, chính trị, xã hội nào để cho mọi nguồn lực của đất nước - trước hết là nguồn lực con người - có thể nảy nở, phát huy?

Tỷ lệ người trẻ và đang tuổi lao động chiếm quá nửa dân số nước ta, người người trong cả nước đang khao khát tìm cho mình con đường đi tới một cuộc sống thịnh vượng, văn minh, hạnh phúc. Mỗi năm có gần hai triệu người đến tuổi lao động cần việc làm, tiến lên nước công nghiệp hoá vào năm 2020 mà vẫn còn tới 70% lao động trong nông nghiệp. Mỗi năm có khoảng 6 - 7 trăm nghìn học sinh không tốt nghiệp đại học và đang cần tìm cho mình hướng đi khác trên con đường lập nghiệp.

Thị trường vốn của ta - một trong những yếu tố quyết định sự phát triển năng động của đất nước - đang mở rộng, nguồn FDI đang tăng nhanh, đất nước đang đứng trước nhiều cơ hội lớn. Điều kiện bên trong bên ngoài đang cho phép đất nước chuyển sang một giai đoạn phát triển mới… Chiến lược nào, quyết sách gì để dấy lên được hào khí phấn đấu và nghị lực sáng tạo của từng người dân, để chiến thắng mọi thách thức, để cho cơ hội vàng này của đất nước phải trở thành hiện thực?

Vân… vân…

Những yếu kém đang tồn tại nêu trên trong hệ thống chính trị nói lên nhà nước này còn những khía cạnh chưa hoàn toàn “của dân, do dân, vì dân”. Những đòi hỏi cho yêu cầu phát triển mới của đất nước đang đặt ra cho nhà nước của dân do dân vì dân nhiều nhiệm vụ rất mới.

Tất cả những điều vừa trình bày có thể cho phép kết luận:

Khắc phục những khía cạnh yếu kém đang tồn tại trong lòng hệ thống bộ máy nhà nước hiện tại, làm cho nhà nước này có đủ khả năng và phẩm chất hậu thuẫn mạnh mẽ sự vươn lên giai đoạn phát triển mới của đất nước, đó chính là con đường làm cho sự nghiệp chuyển đổi sang xây dựng và phát huy lợi thế so sánh mới trở thành sự nghiệp của toàn dân, làm cho người dân cảm nhận sâu sắc sự nghiệp này của đất nước cũng là của chính mình, đất nước này là của mình, không có gì là trừu tượng cả.

Cần nói với nhau dứt khoát: Không làm được như vậy, người dân coi đất nước này là của ai khác, chứ không phải là của mình, sự nghiệp này là của ai khác chứ không phải là của mình!

Thiết nghĩ, khắc phục những khía cạnh còn tồn tại như thế, tạo ra những khả năng và phẩm chất mới như thế của hệ thống chính trị như trình bày bên trên là nội dung đích thực và cụ thể của nhiệm vụ đổi mới hệ thống chính trị, làm cho hệ thống chính trị theo kịp sự phát triển của đất nước. Đấy là một trong những nhiệm vụ trọng đại nhất đã được ghi vào Nghị quyết Đại hội X của Đảng Cộng Sản Việt Nam.

Có rất nhiều việc cụ thể phải làm và phải được tiến hành đồng bộ ở mọi ngành, mọi cấp, trong toàn hệ thống và trong toàn xã hội. Thực tế này cho thấy công cuộc đổi mới đang bước vào một giai đoạn cao hơn. Đổi mới như thế, hiển nhiên là cực kỳ khó khăn và quyết liệt. Vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng Sản Việt Nam đang đảm nhiệm trước dân tộc là bảo đảm cho công cuộc đổi mới ở giai đoạn này hoàn thành nội dung nói trên của nó.

Tựu trung lại, những công việc phải làm trong đổi mới hệ thống chính trị là nhằm đem lại cho người dân những điều sau đây:

1. Bảo hộ quyền sở hữu và sự làm giàu hợp pháp.

2. Bảo đảm quyền tự do của con người.

3. Luật pháp là tối thượng và vận dụng bình đẳng đối với mọi người.

4. Tự do kinh doanh trong cơ chế thị trường.

5. Thực hiện công khai minh bạch.

6. Nhà nước đóng vai trò bà đỡ mọi bước phát triển của đất nước.

7. Bảo đảm hoà bình cho đất nước và ổn định cho xã hội.

Đặt ra mục tiêu như thế, sẽ vượt lên được những khẩu hiệu chung chung, sẽ thấy rõ hướng đi, những việc phải làm trong mọi lĩnh vực của cuộc sống đất nước. Có cách hiểu nào khác đúng hơn, tốt hơn về nhiệm vụ đổi mới hệ thống chính trị ghi trong Nghị quyết Đại hội X không? Hay là tôi hiểu sai nghị quyết?

Thay lời kết: "Chấn dân khí, khai dân trí, hậu dân sinh"

Đấy là chương trình hành động của phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục cách đây 100 năm, do Phan Châu Trinh và các bậc cùng chí hướng đã đề xướng ra để vực đất nước đứng dậy. Ngày nay, vào thời điểm đất nước đã giành được độc lập thống nhất, Việt Nam là một thành viên đầy đủ trong mọi tổ chức quốc tế và khu vực của cộng đồng các quốc gia trên thế giới, ước vọng của những bậc thầy ngày ấy lại càng thôi thúc mỗi người dân Việt chúng ta hôm nay phải thức tỉnh nhiệm vụ của mình và hành động.

Muốn thoát cái nhục nghèo hèn ngày nay của một nước độc lập, hiển nhiên phải dấy lên hào khí dân tộc Mọi người phải được bồi bổ trí tuệ để phát huy chính mình, từ đó mới có thể cùng nhau mưu cầu quốc kế dân sinh thịnh vượng.

Suy cho cùng, hào khí dân tộc và dân trí với nghĩa như vậy là những yếu tố hàng đầu không thể thiếu để phát huy nguồn lực quý báu nhất của đất nước là con người - nhân tố quyết định nhất để chuyển sang phát huy lợi thế so sánh mới. Nói rộng hơn nữa, lợi thế so sánh mới chỉ có thể hình thành và phát huy trên một nền tảng văn hoá của những giá trị mới.

Nếu như trên thế giới 30 - 40 năm là thời gian để một nước đang phát triển trở thành con hổ, con rồng, để Trung Quốc trở thành công xưởng của thế giới, phải chăng nước ta như thế là đi quá chậm? Phải chăng chúng ta giác ngộ về cái nhục của một đất nước nghèo chậm hơn, khó khăn hơn giác ngộ nỗi nhục mất nước? Cũng vì lý do này mỗi chúng ta chưa đủ bức xúc về cái thận phận công dân thế giới hạng hai đang mang nặng trên vai? Không thể không nêu lên câu hỏi này và phải tự trả lời.

Cuộc sống cũng cho thấy: Tuy không có gươm dao bom đạn, nhưng cuộc đấu tranh đẩy lùi nghèo nàn của đất nước hình như gian khổ phức tạp hơn nhiều lần, bởi vì về nhiều mặt trước hết đấy là cuộc đấu tranh chiến thắng những yếu kém, tha hoá trong mỗi con người chúng ta, trong hệ thống chính trị của đất nước.

Vấn đề đặt ra không phải là tranh giành địa vị quốc gia hoặc danh vọng hão huyền, muốn làm một quốc gia xứng đáng với lịch sử hào hùng của mình, nhất thiết dân tộc ta cần phấn đấu làm cho đất nước thoát khỏi thân phận nghèo, dấn thân vì người và vì mình. Muốn tới cái đích này, trước hết phải bắt đầu từ chính mình.

• Nguyễn Trung