Lãnh đạo và văn hóa doanh nghiệp

Có một câu chuyện vui ở trên mạng thế này. Một vị giám đốc doanh nghiệp, sau khi tham dự buổi hội thảo “Văn hóa doanh nghiệp - hướng tiếp cận mới để phát triển doanh nghiệp” về liền gọi ngay ông trưởng phòng tổ chức – hành chính của mình lên và yêu cầu: "tôi cần có ngay một văn hóa doanh nghiệp, anh khẩn trương xây dựng cho tôi nhé”. Người ta nhìn thấy ông trưởng phòng trong tư thế há mồm, giơ hai tay lên trời, không nói được lời nào. Thực sự thì văn hóa doanh nghiệp vẫn đang còn là thứ nằm ngoài tầm quan tâm, là thứ “xa xỉ” thậm chí “phù phiếm” với phần nhiều các doanh nghiệp Việt Nam.

Không ít sách báo nói về văn hóa doanh nghiệp. Chỉ cần vào google gõ “văn hóa doanh nghiệp” là có hàng trăm ngàn bài viết về vấn đề này. Tuy nhiên, văn hóa doanh nghiệp là một khái niệm khá trừu tượng, mỗi người lại có cách hiểu khác nhau (như vị giám đốc doanh nghiệp ở trên). Một số nhà quản trị cho rằng văn hóa doanh nghiệp là toàn bộ các quan niệm về giá trị, tiêu chuẩn đạo đức, triết lý kinh doanh, quy phạm hành vi, ý tưởng kinh doanh, phương thức quản lý và nội quy, chính sách, … được mọi thành viên trong doanh nghiệp chấp nhận, tuân theo. Những giá trị này được gây dựng trong suốt quá trình phát triển của doanh nghiệp, chi phối tình cảm, nếp suy nghĩ và hành vi ứng xử của mọi thành viên trong doanh nghiệp nhằm hướng tới các mục tiêu doanh nghiệp đề ra. Văn hóa doanh nghiệp có ảnh hưởng tới hoạt động quản trị nói chung và do đó ảnh hưởng tới tất cả các hoạt động thuộc chức năng quản trị như: quản trị chiến lược, quản trị nhân lực, quản trị tài chính, quản trị marketing, quản trị chất lượng, quản trị sản xuất, …

Văn hóa doanh nghiệp được các doanh nghiệp Mỹ khởi xướng, sau đó được các doanh nghiệp Nhật Bản phát triển mạnh mẽ. Các doanh nhân Mỹ, Nhật quản lý hiệu quả các doanh nghiệp của mình vì họ biết xây dựng văn hóa doanh nghiệp hợp lý, kích thích được hứng thú lao động và niềm say mê sáng tạo của nhân viên. Bản sắc văn hóa Mỹ làm cho người ta học được chữ tín trong khế ước và tất cả mọi người đều bình đẳng về cơ hội phát triển. Ai nhanh hơn, thức thời hơn, giỏi cạnh tranh hơn thì người đó giành thắng lợi. Một môi trường văn hoá đầy cá tính, nuôi dưỡng đội ngũ nhân viên kiệt xuất với những con người làm việc không phải chỉ vì lợi nhuận hay tiền bạc mà còn vì sự ham thích và niềm vui được vượt qua thử thách. Các doanh nghiệp Nhật Bản rất chú trọng việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp, làm cho bản sắc văn hóa dân tộc hòa quyện trong văn hóa doanh nghiệp. Nó được đặc trưng bởi phong cách quản lý hướng vào con người, lấy con người làm trung tâm. Mỗi thành viên trong doanh nghiệp luôn thấm nhuần tinh thần của công ty, họ coi công ty như là một gia đình lớn, luôn được khuyến khích tham gia vào việc cải tiến, sáng tạo và quản lý công ty. Những công ty có văn hóa doanh nghiệp nổi bật trên thế giới dù hoạt động trong các lĩnh vực khác nhau, nhóm khách hàng và chiến lược kinh doanh khác nhau nhưng những doanh nghiệp này đều được hàng nghìn nhân viên yêu quý và nỗ lực làm việc vì môi trường làm việc năng động và các chế độ hỗ trợ rất tốt.

Trong xu hướng toàn cầu hóa và hội nhập, các doanh nghiệp cần hiểu rõ ảnh hưởng của văn hóa doanh nghiệp tới sự phát triển doanh nghiệp, những nguyên tắc và quá trình xây dựng văn hóa nói chung, để từ đó tìm ra cách phát triển văn hóa cho riêng mình. Các doanh nghiệp cần xác định được thế mạnh và xây dựng bản sắc phù hợp với đặc điểm môi trường kinh doanh, văn hoá dân tộc, với xu hướng phát triển của thế giới. Xây dựng văn hoá doanh nghiệp là một trong những yếu tố giúp doanh nghiệp thích ứng với những thay đổi trong môi trường bên ngoài. Những thay đổi về chính trị, kinh tế, xã hội, công nghệ thông tin,... đang tác động đến hoạt động sản xuất, kinh doanh. Một doanh nghiệp thành công không thể chỉ nhờ một ngôi sao duy nhất mà cần đến sự tỏa sáng của cả đội ngũ nhân viên. Thành công của doanh nghiệp phụ thuộc rất nhiều vào năng lực và khả năng thu hút nhân tài của người đứng đầu. Chính cách mà người đứng đầu quản lý những nhân tài ấy mới là nền tảng văn hóa doanh nghiệp. Một điều mà không ai có thể phủ nhận, đó là: một nhà lãnh đạo giỏi phải là người tạo được một môi trường văn hóa trong doanh nghiệp để đội ngũ nhân viên của công ty phát huy tối đa khả năng của mình. Nhiều doanh nghiệp Việt Nam hiện nay, đặc biệt là những doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa thật sự chú trọng tới nhân tố gắn kết, phát triển con người chính là yếu tố văn hóa doanh nghiệp. Người lãnh đạo chính là người đặt nền móng xây dựng văn hóa doanh nghiệp, và cũng là người chịu trách nhiệm cuối cùng, quan trọng nhất đối với doanh nghiệp. Vì vậy họ phải là tấm gương xây dựng văn hóa doanh nghiệp. Họ phải đưa ra những quyết định hợp lý trong việc xây dựng hệ thống giá trị văn hóa, và phải là người đi đầu trong việc thực hiện các mục tiêu đề ra, để làm động lực gắn kết các thành viên trong công ty. Khi đó, doanh nghiệp mới phát huy được tiềm năng của mọi thành viên. Vậy thì vai trò của người lãnh đạo trong việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp là gì?

Vai trò trước tiên của những người lãnh đạo là đề ra một định hướng chiến lược, xác định một kế hoạch rõ ràng cho công ty của mình. Định hướng và kế hoạch này giúp cho công ty có thể thích nghi được với những thay đổi, có thể cạnh tranh trên thị trường và phát triển hoạt động của doanh nghiệp trong dài hạn. Việc này giúp công ty đưa ra quyết định nên tập trung nguồn lực vào đâu, đầu tư vào đâu để có thể đem lại lợi nhuận tối đa. Mỗi kế hoạch cần phải đặt ra những mục tiêu hiệu quả chính nhằm phục vụ cho chiến lược tổng thể. Mục tiêu được vạch ra càng cụ thể bao nhiêu càng tốt bấy nhiêu. Những mục tiêu đó phải nhận được sự đồng thuận của cả cấp lãnh đạo lẫn đội ngũ nhân viên trong công ty. Do vậy, người lãnh đạo phải giải thích tường tận những giá trị và niềm tin chung mà mọi nhân viên trong công ty cần phải ghi nhớ để đạt được những mục tiêu này. Điều đó chắc chắn sẽ tác động đến cách thức làm việc của họ. Vai trò của những người lãnh đạo công ty không chỉ dừng ở việc vạch ra kế hoạch chiến lược mà còn phải tiếp xúc trao đổi với nhân viên của mình và thay đổi suy nghĩ của họ nhằm thực hiện được những cam kết của mình về hướng phát triển của công ty. Và chỉ khi nào người lãnh đạo làm được việc này thì những kế hoạch và tầm nhìn chiến lược của công ty ấy mới có tính thực tế và khả thi.

Vai trò của lãnh đạo còn thể hiện trong việc xây dựng quy chế khen thưởng, một khía cạnh của văn hóa doanh nghiệp. Khen thưởng như nhau đối với mọi nhân viên dù cho kết quả công việc họ làm có khác nhau là một việc làm thiếu sự công bằng. Khen thưởng không công bằng chính là một cách chắc chắn nhất để hủy hoại con đường đi tới thành công của một công ty. Khen thưởng ở đây không chỉ đề cập đến việc khen thưởng vật chất mà còn bao hàm cả khen thưởng về mặt tinh thần như sự thừa nhận của cấp trên về thành tích cá nhân, những lời khen ngợi chân thành, những lời động viên khích lệ và sự phản hồi tích cực từ phía lãnh đạo công ty.

Một môi trường làm việc cởi mở nơi mà người nhân viên có thể chia sẻ thông tin và kiến thức một cách tự do thoải mái chắc chắn sẽ tạo điều kiện tốt để cho một công ty có thể đạt được những mục tiêu của mình. Người lãnh đạo công ty cần phải xây dựng được một môi trường làm việc cởi mở, ở đó mọi ý kiến của nhân viên đều được trân trọng và xem xét, đánh giá một cách cẩn trọng. Mọi phản biện từ phía nhân viên được tiếp nhận với một tinh thần chân thành và cầu thị. Khi người lãnh đạo công ty lại là nguyên nhân làm cho các nhân viên cảm thấy lo sợ và làm cho họ rơi vào sự im lặng bất lợi. Khi nhân viên không có cơ hội để nói lên ý kiến, quan điểm hay đưa ra một lời đề nghị nào của mình sẽ trở nên không hài lòng, bất mãn. Hậu quả của việc này là họ không làm việc hết khả năng của mình. Họ không còn muốn tìm tòi ra những ý tưởng mới, áp dụng những cải tiến hay thay đổi nào vì sợ bị cấp trên khiển trách. Nếu biết dùng “quy chế” và “văn hóa” thì người lãnh đạo sẽ biến “đám đông” thành một “đội ngũ”, thành “người của công ty”. Khi đó, mỗi nhân viên sẽ hiểu, chia sẻ hoài bão, sứ mệnh và giá trị của công ty, từ đó chung sức, chung lòng chiến đấu cho sự phát triển và trường tồn của công ty. Rõ ràng “quản trị”, chứ không phải “cai trị”, là điều mà mọi lãnh đạo doanh nghiệp đều mong muốn hướng tới.

Khi phát triển một văn hóa làm việc có hiệu quả thì không gì có thể thay thế được việc tạo dựng nên một tinh thần tập thể vững mạnh trong đội ngũ nhân viên công ty. Để làm được điều đó mọi người trong công ty ấy cần phải cùng cam kết với nhau rằng họ có chung một vài niềm tin nào đó. Cách tốt nhất để mọi người trong công ty nhận thức được những niềm tin họ cùng chia sẻ đó là thông qua những giá trị cốt yếu mà tất cả mọi người đều chấp nhận và ở đó người ta trân trọng chính bản thân họ khi phục vụ cho mục đích của công ty lẫn cá nhân. Những giá trị này không những cho phép người ta có cảm giác về sự thành công mà còn cả cảm giác đúng đắn về việc họ luôn kiên định với những nguyên tắc mà bản thân họ trân trọng.

Văn hoá doanh nghiệp là một phương pháp quản lý kinh doanh được xây dựng và thực thi bởi tất cả các thành viên, thể hiện một bản sắc, phong cách riêng, có thể nhận biết nhờ những dấu hiệu đặc trưng, thể hiện những ý nghĩa, hình ảnh và giá trị nhất định được doanh nghiệp sử dụng để tạo lập lợi thế cạnh tranh bằng thương hiệu khi hoạt động trong nền kinh tế toàn cầu.

Tổng hợp từ nguồn internet